Doğalgazda yeni indirim umudu

Enerji Bakanlığı ve Sayıştay kaynaklarından alınan bilgiye göre, İran'a alınamayan gaz için 1,3 milyar lira ödeme yapıldı. İki ülke arasındaki anlaşmalar gereği parası ödenen gazı Türkiye 5 yıl içerisinde geri alabiliyor. Zaman'dan İsmail Altunsoy'un haberine göre bu kapsamda BOTAŞ, geçen yıl İran'dan anlaşmalardaki asgari alım miktarını ithal ettikten sonra parası ödenen gazın alımına ağırlık verdi.

Şirket 2012 sonu itibarıyla yaptığı mahsuplaşmayla 420 milyon dolarlık doğalgazı (telafi gazı) geri aldı. Parası ödenen gazın geri alınması BOTAŞ'ın mali yapısını olumlu etkileyecek. Halen Türkiye doğalgaz pazarının yaklaşık yüzde 90'ı BOTAŞ'ın elinde bulunuyor. Şirketin maliyetlerindeki iyileşme indirim beklentisini artırdı.

BOTAŞ'ın 2008'de iç pazara sattığı doğalgaza yaptığı zamlardan sonra (yaklaşık yüzde 75) tüketim hızla düştü. Bu durum İran, Rusya ve Azerbaycan'dan asgari alım miktarının altında gaz ithaline neden oldu. Şirket 2008 ve 2009 yılları için İran'a alamadığı gazın parası olarak 1 milyar 362 milyon lira ödedi. İki ülke arasında yapılan gaz alım anlaşmaları gereği İran'dan 'al ya da öde' kapsamında o yıl için alınamayan doğalgaz, 5 yıl içerisinde tekrar alınabiliyor.

Doğalgaz alım anlaşması yapılan ülkeler, gazın üretim sürecindeki zorluğu gerekçe göstererek anlaşmalara asgari alım miktarı şartı (al ya da öde) koyuyor. Bu şart ülkelere göre değişiyor. Sektör uzmanlarından alınan bilgiye göre, İran için al ya da öde kapsamındaki doğalgazın geri alım süresi 5 yıl. Bu süre Rusya batı hattı için de 5 yıl. Azerbaycan için ise 4 yıl. Rusya ile 'Mavi Akım' anlaşmasına göre ise 'al ya da öde' kapsamına giren doğalgaz kontrat süresi sonuna kadar alınabiliyor.

BOTAŞ 2008-2010 döneminde İran, Rusya ve Azerbaycan'a almadığı gaz için yaklaşık 3 milyar dolar öderken, İran'ın miktar fazlalığı dikkate alınarak 'al ya da öde' gazının geri alınmasında bu ülkeye ağırlık verdi. BOTAŞ, 2012 sonu mahsuplaşmasıyla İran'a parası ödenen gazın önemli bir miktarını geri almış oldu.

BOTAŞ'ın 2011 incelemelerini tamamlayan Sayıştay, parası ödenen ancak kullanılamayan doğalgaz için 'her türlü önlem alınarak' ekonomiye kazandırılmasını önerdi. Sayıştay'ın önerisi şöyle: "İran, Azerbaycan ve Rusya'ya 'al ya da öde' kuralı gereği ödenen tutarlar, dönem sonu bilançosunda 3 milyar lira olarak yer almakta olup ... söz konusu meblağın hem ekonomiye kazandırılması hem de kuruluşa kaynak sağlanmasını teminen, gaz almak suretiyle mahsubunun yapılabilmesi konusunda her türlü önlemin alınması gerekmekte."