Uygulama, ev ve işyerlerindeki eski ve kullanılmayan ürünlerin parayla satın alınmasına imkan sağlayacak.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın 2005 yılından bu yana ambalaj, lastik ve akaryakıt sektörlerine yönelik başlattığı Atıkların geri dönüşümü uygulamasına, 2013 yılından itibaren elektrikli ve elektronik ürünlerini de dahil edilecek. Haziran ayında yürürlüğe girecek olan Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların (AEEE) Kontrolü Yönetmeliği ile birlikte firmalar en az sattıkları ürün kadar piyasadaki eski ürünleri toplamak zorunda kalacaklar. Yönetmelik sayesinde evlerde ve iş yerlerinde bulunan buzdolabı, televizyon, çamaşır makinesi, cep telefonu ve bilgisayar gibi eski ve kullanılmayan elektrikli ve elektronik aletler para değeri taşıyacak. Bu sayede insanlar evlerindeki eski eşyalarından para karşılığı kurtulmuş olacak, firmalar ise yönetmeliğin zorunlu kıldığı geri alım kotasını tamamlayarak ceza almaktan kurtulacak.
Vatandaşın ev ve iş yerlerindeki eski ürünlerin kurulacak sektörel dernekler vasıtası ile taşeron firmalara toplatılacağını açıklayan ACTECON Rekabet ve Regülasyon Danışmanlık firması ortağı Dr. Fevzi Toksoy, "Türkiye'de geçen yıl 11 milyon adet cep telefonu, 2.5 milyon adet bilgisayar ve 2.5 milyon adet de buzdolabı satıldı. Eski ürünlerin her biri için 60 TL ödeneceği düşünülürse, Türkiye'de ciddi bir atık ekonomisini oluşacak. Bu da beraberinde rekabet hukuku ihlallerini getirebilir. Daha önce aynı amaçla akü üreticileri tarafından kurulan AKÜDER ve üyeleri ürünlerin toplatılmasında rekabet hukuku ihlali yaptıkları gerekçesi ile çeşitli cezalara maruz kaldılar. Benzer sorunlar ÇEVKO'da da yaşandı" dedi.
Atık toplamak için platform kuruluyor
Aralarında Arçelik, Vestel, Profilo, Beko ve Bosch'un da bulunduğu beyaz eşya üreticileri ile HP, Dell, Apple, Toshiba, Samsung, Sony, ve Casper gibi bilgisayar üreticisi firmaların atık toplama amacı ile üye oldukları TÜBİSAD ve BESD gibi dernekler aracılığıyla platform çalışması yaptıklarını açıklayan Dr. Fevzi Toksoy, "Kurulacak platformlar vasıtası ile piyasadaki rakiplerin bir araya gelerek ortak bir ticari faaliyet içerisine girmeleri oldukça risklidir. Bu durum Rekabet Hukuku açısından ihlallerin oluşumunu tetiklemektedir" dedi. Firmaların Bakanlığın düzenlemeleri doğrultusunda hareket ettikleri için her türlü davranışlarının meşru olduğu yanılgısına düştüklerini ifade eden Dr. Fevzi Toksoy, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile Rekabet Kurumu'nun koordineli çalıştığını ve her iki kurumun da da oluşacak risklerin bilincinde olduğunu bildirdi. Üretici firmalar tarafından kurulacak olan derneklerin geri dönüşüm ekonomisini yürütmek için yetkilendirileceğini söyleyen Dr. Fevzi Toksoy, "AB ile paralel yürütülen bu tip atık kontrolü düzenlemeleri ile ilgili Avrupa'da da birçok yetkilendirilmiş kuruluşa soruşturmalar açılmış ve cezalar verilmiştir. AEEE yönetmeliği çerçevesinde belirlenecek olan yetkilendirilmiş kuruluşların da rekabet hukukunun varlığını unutmamalarını şiddetle öneriyoruz" dedi.
Kapı kapı dolaşıp bilgisayar toplayacaklar
ACTECON Firması Kıdemli Danışmanı Bahadır Balkı ise, yönetmelik sayesinde tüketicilerin eski ürünlerini yalnızca sahip oldukları ürünün üreticisine veya bayisine değil, aynı ürünü ürüten farklı üretici firmalara verebileceklerini belirtti. Atık elektrikli ve elektronik eşyaların toplanmasında lisans sahibi her kuruluşun, gerekirse kapı kapı dolaşarak eski ürünleri satın alacaklarını söyleyen Bahadır Balkı, "Üretici firmaların bayileri de ürünlerini satarken, eski ürünlerini getiren tüketicilere bazı avantajlar sağlayarak, eskilerin toplatılması konusunda daha pratik yaklaşımda bulunacaklar. Dolayısıyla tüketiciler yakın zamanda eski eşyalarının kıymetli birer ticari meta olduğuna şahit olacaklar" dedi.
Beyaz eşyaların % 65'i geri dönüşecek
İlgili yönetmelik Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından 22 Mayıs 2012'de çıkarıldı. Haziran 2013'te yürürlüğe girecek olan ve 2013 - 2018 yıllarının planlandığı yönetmeliğin 16. maddesinde, üretici firmaların, hangi oranlarda geri dönüşüm ve geri kazanım miktarlarını karşılaması gerektiği belirtiliyor. Buna göre ağırlık bazında olmak üzere 2013'te büyük ev eşyalarının yüzde 65'i (2018'de yüzde 75), küçük ev aletlerinin yüzde 40'ı (2018'de yüzde 50), bilişim ekipmanları ve telekomünikasyon ekipmanlarının yüzde 50'si (2018'de yüzde 65), elektrikli ve elektronik aletlerin yüzde 40‘ı (2018'de yüzde 50), oyuncaklar, eğlence ve spor aletlerinin yüzde 40'ının (2018'de yüzde 50) yönetmelik çerçevesinde geri dönüşümü hedefleniyor.
AEEE Kontrolü Yönetmeliği Geri Dönüşüm Hedefleri (Ağırlık %)
Elektrikli ve Elektronik Eşya Kategorileri 2013 2018
Büyük Ev Eşyaları 65 75
Küçük Ev Aletleri 40 50
Bilişim ve Telekomünikasyon Ekipmanları 50 65
Tüketici Ekipmanları 50 65
Işıklandırma Cihat ve Aletleri 20 50
Gaz Deşarj Lambaları 55 80
Elektrikli ve Elektronik Aletler 40 50
Oyuncaklar, Eğlence ve Spor Aletleri 40 50
İzleme ve Kontrol Cihaz ve Aletleri 40 50
Otomatlar 65 75
Diğer Yönetmelikler Çerçevesinde Şimdiye Kadar Platformlar
Atık Akü: Akü Üreticileri Derneği (AKÜDER), Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği
Atık Pil: Taşınabilir Pil Üreticileri ve İthalatçıları Derneği (TİP), Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği
Ömrünü Tamamlamış Lastik: LASDER, Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği
Ambalaj: ÇEVKO, Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği
Atık Motor Yağları: PETDER, Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği