Karbonmonoksit zehirlenmeleri, kömür ve odun sobaları, şofben, kombi, borusuz soba, ocak, fırın, mangal vs. gibi ısınma sistemlerinde sıvı veya katı yakıtların tam olarak yanmaması sonucu ortaya çıkar.
Soba zehirlenmeleri bazı kurallara dikkat edilerek önlenmesi mümkün olan kazalardır.
Bunlar; soba ve kullanılan yakıtın seçiminden başlayarak, sobanın kurulması, yakılması, baca temizliği ile alakalı kurallardır ve bunların herkes tarafından bilinmesi gerekir.
Dikkat edilmesi gerekli kurallar:
· Soba, ısıtılacak odanın büyüklüğüne uygun olmalı ve TSE damgası taşımalıdır. Oksijen eksilme sensörü bulunmayan sobalar ve piknik tüplerine takılan ısıtıcılar evlerde ve iş yerlerinde kesinlikle kullanılmamalıdır.
· Soba kurmadan önce baca temizliği yapılmış olmalıdır.
· Fazla dirsek kullanmaktan kaçınmalıdır (En fazla 2 dirsek)
· Yatay borular bacaya %10 eğimle yükseltilmeli, boru bacaya fazla sokulmamalıdır.
· Dirsek ve boru ekleme yerleri ve baca giriş ağzı hava sızdırmaz olmalıdır.
· Kömür ve odun sobaları üstten yakılmalıdır.
· Sobanın iyi çalışıp çalışmadığını anlamak için, sobanın üst kısmına bir yüzey termometresi yerleştirilerek soba içindeki ateşin derecesi izlenir. Yüzey ısısı 150-250 º arasında ise, soba etkili çalışıyor ve odun tam yanıyor demektir.
· Soba katalitik ise, katalizörün temiz olduğu ve bypass valfının serbestçe çalışıp çalışmadığı kontrol edilmelidir.
· Bacasız sobalarda alev sarı renkte ise soba derhal kapatılmalıdır, çünkü sobanın bir arızası vardır veya odada yeterli hava yoktur.
· Yeşil, ıslak, boyalı veya işlenmiş odunlar, tutkal, plastik, çöp, renkli kâğıtlar yakılmamalıdır.
Soba zehirlenmelerinde önemli etkenlerden biri de lodostur. Güneybatıdan estiği için genellikle sıcak hava taşıyan bir rüzgârdır. Dumanın yükselme hızı, dumanın sıcaklığı ile etrafını saran havanın sıcaklığı arasındaki farka bağlıdır. Diğer bir deyişle, bacadan çıkan duman ve gazlar kendilerini soğuk bir ortamda bulduklarında hızla yükselebilirler. Sıcak bir rüzgâr olan lodos, dış ortam sıcaklığını arttırdığı için sadece sobayı boğmaz aynı zamanda bacanın çekiş gücünü de büyük ölçüde azaltır.
Kış aylarının gelmesiyle birlikte ısınmak için soba kullanılan evlerde her yıl yanlış kullanım, ihmal ve hatalı baca bağlantılarından çok sayıda vatandaş zehirlenmekte veya hayatını kaybetmektedir. Kalitesiz kömür kullanımı, sobaların usulüne göre yakılmaması, boru ve bacaların tekniğinin uygun olmaması ve baca temizliğinin yapılmaması kömür sobalarında riski artırmaktadır.
Netice olarak; kış aylarında sıklıkla rastlanan sobadan sızan gazdan zehirlenme olaylarını önlemek, bilinçli soba kullanımı ile mümkündür.
