AVRUPA’YA ŞİFA VERECEK REÇETE

“Avro? Bir kriz olduğu duyuruldu. Ve bugün AB’nin kaderi Almanya’nın elinde.” Avrupa Birliği Bakanı ve Başmüzakereci ile röportaj. Sayın Bağış, Berlin ile bir uzlaşı öneriyor.

Giuseppe MANCINI, İstanbul

“Disneyland’a gideceğiz.” Türkiye Cumhuriyeti'nin Avrupa Birliği Bakanı Egemen Bağış son zamanlarda şu soru ile bombardımana tutulmakta: “Kıbrıs’ın birleşmesi için yürütülen müzakerelerin olumlu sonuç vermemesi ve 1 Temmuz 2012 tarihinden itibaren Avrupa Birliği (AB) Dönem Başkanlığı’nın Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’ne geçmesi durumunda Türkiye ne yapacak?” Sayın Bakan, “altı aylık bir yolculuk” diyerek kısa kesiyor. New York’ta eğitim görmüş olan 41 yaşındaki Bağış, 2002 yılında, şu anda iktidarda olan Adalet ve Kalkınma Partisi’nden (AK Parti) İstanbul milletvekili seçildi. 2009 yılından bu yana ise, AB ile ilişkileri yürütmekte. Recep Tayyip Erdoğan’ın mevcut üçüncü tek parti Hükümetinin ilk aylarında kurulan Avrupa Birliği Bakanlığı’nın başında. Türkiye için AB’ye girmek temel stratejik bir hedeftir. Bağış da Ankara Hükümeti’nin Avrupa’ya yönelik niyetinin önemli bir göstergesi. Bu hedef doğrultusunda Türkiye, 27 üyeli AB’ye katılmak için Avrupa’nın istediği reformları hızlandırma yolunda adımlar atmaktadır. Bürokrasinin geniş anlamda modernizasyonu için çaba gösterilmekte, Avrupa vatandaşlığının ne olduğunu ifade edebilmek adına çeşitli ortaklık projeleri ve girişimler yürütülmektedir. Bunların ötesinde Türk Hükümeti, 2005 yılında başlayan ve Avrupa Komisyonu ile yürütülen katılım müzakerelerine ara vermek niyetinde değildir; elbette Disneyland meselesi hariç. Bunlar, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin  Dönem Başkanlığı boyunca da öngörüldüğü gibi devam edecektir. Buna rağmen, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi ile diplomatik ilişki tesis etmemiş olan Ankara, Lefkoşa’nın takvimine alacağı aday ülkelerle yapılan görüşmelere icabet edemeyeceğinden bazı sorunlar ortaya çıkacaktır: Bunlar, herhangi bir siyasi beyan veya karar açısından önem taşımayan, daha ziyade resmi tören gibi rutin buluşmalardan ibarettir. “Sadece bir etiket meselesi” diyor Bakan. Bakan bu süreçte sürecin durmayacağını ve kendisinin tatile çıkmayacağını, Avrupa başkentlerinde, 81 ilde ve Ankara-Brüksel arasında iş için seyahat etmeye devam edeceğini belirtiyor. AB bayrağı ve Türk bayrağından oluşan ikili bayrak ve mercek altında olarak…

Bir temastan diğerine koşan Bağış, Avrupa’daki siyasi ve ekonomik krizin nedenleri ve sonuçları konusunda kendi bakış açısını Espansione’ye ifade etmeye, bu krizden nasıl çıkılacağı konusunda bazı tavsiyelerde bulunmaya zaman ayırmıştır.

Bağış, “Avro krizi, sürpriz dışında her şeydir” diyor. Frankfurt Merkez Bankası tarafından yönetilen Birliğin para politikası ile devletlere bırakılan mali politikanın çelişmesinden ve dahası istikrar paktının kurallarını ihlal edenler için kesin bir yaptırım mekanizması bulunmamasından dolayı Avrupa para birliğinin en başından beri yapısal olarak eksik olduğunu düşünüyor. “Bazı hükümetler bundan fayda sağladılar. Ekonomik politikalarını ve kamu finansmanlarını on yıldan fazla çok kötü şekilde yönettiler. Ayaklarını yorganlarına göre uzatmadılar ve makroekonomik dengesizliklerle mücadeleye devam edemez duruma geldiler. Bundan daha da dramatik olanı” diye devam ediyor Bakan, “ekonomik krizin siyasi krize dönüşmesidir. Yunanistan ve İtalya’da seçimle başa gelen hükümetler istifa etmek zorunda kaldılar ve bunların yerini teknokrat hükümetler aldı.” Bağış şu konuyu merak ediyor: “Acaba, AB bütçe açığını kapatmaya çalışırken, demokratik açıkları meşru görme eğilimi göstermiş olabilir mi?” Kendisinin cevabı maalesef evet: “Çünkü ekonomik krizin üstesinden gelebilmek adına etkili ve meşru olan tek araç, gerçek ve altın kural, daha güçlü bir demokrasidir.” Türkiye’nin son on yıl içinde hamle yapan ekonomisini şöyle açıklıyor: “AK Parti’nin demokratik kimliğinin güvencesiyle gerçekleştirilen reformların bir ürünü olarak 2011 yılında da GSYH % 8 artmıştır, bu reformlar istikrar ve güveni tesis etmiştir. İşte Avrupa’yı kurtaracak ‘iki sihirli kelime’ de bunlardır”.

Fransa’nın gerilemesi bile (diğer bir deyişle üç A’nın çöküşü) Bağış için bir sürpriz değil; bu, gerek ulusal düzeyde gerek Birlik düzeyinde krize verilen ‘yetersiz ve geç cevap’ vasıtasıyla belirlenmiş olan yapısal dengesizliklerin doğrudan bir sonucudur. Bunun yerine AB’yi, sadece bazı üye devletlerin (Fransa, Yunanistan veya İtalya gibi) sorunları üzerinde yoğunlaşmak yerine birlikte kolektif bir çıkış aramaya davet ediyor.

Ancak, doğruyu söylemek gerekirse, sistemin belirleyici oyuncusunun Almanya olduğunu ve Almanya’nın diğer üyeler için her zaman dengesizlik yaratacak seçimlerinin ya krizden çıkışı ya da Avrupa projesinin çöküşünü getireceğini açık bir şekilde kabul ediyor.

Almanya hakkındaki görüşü buraya kadar olumlu: “Angela Merkel borç sorununun üstesinden gelebilmek için tasarruf tedbirlerinde ısrarcı olmuş ve daha katı kurallar ile otomatik yaptırımlara dayanan bir mali birlik tarif etmiştir.” Ankara ise daha sağlam ve herkes tarafından uyulan açık ve net kuralların işlediği, daha iyi organize olmuş bir Avrupa’da yer almak istemektedir; ancak, avroya olası geçiş Bakan'ın değerlendirmeyi tercih etmediği bir durumdur. “Gelecekte Brüksel’deki müzakere yaklaşımının sadece tam üyelik şeklinde olacağı görülecektir.” Berlin’den daha da güçlü bir aktif tutum beklemesine rağmen, AB’yi krizden çıkarabilmek için Almanya’nın “yeni güçlerin” dahil olması suretiyle desteklenmesini elzem olarak değerlendirmektedir. Bakan gururla söylüyor, “bugün Türkiye tek başına bu rolü üstlenebilecek en uygun ve en güvenilir ülkedir.”

GÖÇ, İSLAM VE KATLİAM

Eski kıta üzerinde bir başka kriz daha söz konusudur: Müslüman göçmenler ile yerleşik halk arasındaki ilişkiler. Şu an itibarıyla Müslüman göçmenlerin sayısı 25 milyondur ve bunların büyük kısmı Avrupa vatandaşıdır. “İslam’a ve Müslümanlara duyulan bu akıldışı nefretin”, Bakan bu kelimenin altını kuvvetle çiziyor, “AB’yi kuran felsefeye bir tehdit oluşturduğu kanaatindeyim; retorik şiddet korunma seviyesini artırmıştır ve Avrupa’da yaşayan Müslümanlar günlük hayatlarında bile her açıdan ayrıma maruz kalabilmektedir.”

Bakan, 11 Eylül’ün tam bir dönüm noktası olduğunu düşünüyor. Zira Başbakan Erdoğan liderliğinde “Batılı dostlara” yönelik olarak sürekli tekrarlanan tavsiyeler ve uluslararası müzakerelerle en başından itibaren mücadele edilmeye çalışıldığı halde, Batı kamuoyunda, İslam (ki Arapça barış anlamına gelmektedir) ile terör arasında sağlıksız bir ilişki kurulmuştur. “Bugün durum daha da fazla alarm vermektedir” diye devam ediyor Sayın Bakan: “Çoğu ekonomik sıkıntıdan dolayı uygun zemin bulan aşırı sağ eğilimli partilerin marjinal konumları genel toplumsal tercihe yaklaştığından,  sadece birkaç fazla oy alarak geçerli bir politik vizyonu olmayan popülist liderler aşırı uçlar tarafından alkışlanacak beyanlarda bulunuyorlar.” Sadece retorik değil, bunların pratik sonuçları da var: Oslo’nun “üzücü olayı” gibi; 77 mağdur, İslam dininin sınırlarında “hoşgörülü” olmakla suçlanmışlardır: Öyle bir olay ki - ekonomik krizin iyice alevlendirdiği en tehlikeli düşünce sisteminin sembolü, daha ciddi eylemlere sebebiyet verebilir.

Bir kere daha Türkiye, Egemen Bağış tarafından model olarak önerilmiştir: “Avrupa’nın anahtarı farklılık içinde birlik olmaktır” diyor, “zira Anadolu’da, yüzyıllarca barış içinde birlikte yaşama ve hoşgörü egemen olmuştur ve Avrupa bundan bir ders çıkarmalıdır.” Örneklerini Boğaz’da Kuzguncuk semtinde yan yana inşa edilmiş olan sinagog, Hıristiyan, Ermeni ve Ortodoks kiliselerinde görüyoruz. Barış içinde birlikte yaşama ile “farklılık içinde birlik” modeli olarak Türkiye’nin bu fikri, 1917-1922 yıllarındaki Ermeni ve diğer Hıristiyan toplumları tarafından iddia edilen katliamlar tarafından gölgelenmiştir – çoğu tarihçiye göre gerçek ve tam bir soykırımdır; ancak, Bağış kesinlikle buna katılmamaktadır – ve yıllardır Kürt halkı ile süregelen gerilime gelince, her zaman olduğu gibi, gerçek bir slogandan çok daha karmaşıktır.

Bağış “Türkiye’nin, katılım sürecindeki açmazdan dolayı, AB’nin içine düştüğü bu kriz ile mücadelesinde etkin şekilde katkıda bulunabilecek şartlarda olmamasından” üzüntü duymaktadır. Ülkesinin AB içinde olmasına rağmen (Türkiye 1996’da resmi olarak gümrük birliğine katılmıştır) hâlâ bir yabancı, hatta politikaların onayında bile dışarıdan biri olarak görülmesine içerliyor. “Türkiye, AB Adalet Divanı’nın vizesiz dolaşımla ilgili değerlendirmesi çerçevesinde, Türk vatandaşlarının vizesiz seyahat hakkının ihlal edildiği, cezalandırıcı ve ayrımcı bir rejim uygulamasına maruz kalan tek aday ülkedir.” Çoğu İtalyan hükümeti gibi, mevcut Bakan Terzi de, birçok kez Türk vatandaşları için Birlik topraklarına giriş vizesinin kaldırılmasının, AB tarafından, Avrupa projesinden hayli uzaklaşmış olan Türkiye için doğru zamanda yapılacak bir jest olacağını, hatta Türkiye’yi daha aktif bir rol üstlenmek için cesaretlendirebileceğini söylemektedir. Oysa AB ülkelerinde, Türkiye’ye vize konusunda kolaylık sağlamak için istek de yok, heyecan da.